kuddegedrag – door Anya Niewierra
Alweer een tijdje geleden had ik een etentje met een goede vriendin. We noemen haar voor het gemak even Els. Tijdens het hoofdgerecht kwamen we te spreken over boeken. Els is een veellezer zonder echte voorkeuren. Ze leest romans, thrillers en non-fictie.
Nou, terwijl we op het toetje wachtten, vertelde Els over een vreemde ervaring met een buitenlandse bestseller. De roman had ze gekregen als verjaardagscadeau. Op de cover stonden lovende quotes. Dus dat beloofde wat! Ze begon vol enthousiasme te lezen, maar kwam terecht in een -volgens haar- inhoudsloos verhaal dat werd opgeleukt met schokkende scenes en bombastisch taalgebruik. Ze las het boek uit, omdat ze bleef hopen dat het einde de euforie zou brengen waar de kaft mee was gevuld. Maar die verrukking kwam niet. In tegendeel.
Els vertelde me dat ze na lezing aan zichzelf begon te twijfelen. Hoe kon het nou dat zij, Els Veellezer, niet dat lyrische ervoer dat ‘iedereen’ ervoer? Wat was mis met haar? Getriggerd door de verwarring van Els, besloot ik het boek zelf ook maar eens te lezen. En,… ik kwam tot dezelfde conclusie. De roman was langdradig met gekunstelde zinnen. Hoe kon zo’n zwak boek uitgroeien tot een bestseller?
De marketeer in mij besloot de zaak te analyseren en kwam al snel uit bij het fenomeen Social Proof. In de volksmond ook wel ‘Kuddegedrag’ genoemd. Het feit dat wij mensen ‘social proof’ handelen, is in 1950 ontdekt door de Pools-Amerikaanse psycholoog Solomon Asch. Hij was een pionier in de sociale psychologie en ontdekte dat mensen hun mening én gedrag laten bepalen door dat wat de meerderheid van de groep vindt of doet. Dit ‘volgen van de groep’ vloeit voort uit onze evolutie. 50.000 jaar geleden kon je alleen overleven als meedeed met de groep. Je volgde dus de leider. Deed je dat niet, dan viel je uit de mensenkudde en werd je letterlijk opgevreten.
Kortom: de top-recensies voor deze -volgens Els en mij- matige roman zijn het resultaat van ‘sociale beïnvloeding’. Ik heb wat research gedaan naar de chronologie van het boek en waarschijnlijk ontstond de hype als volgt: een gerespecteerde leider uit de culturele scene in het land waar de auteur woont, gaf het boek als eerste jubelend 5 sterren, waarna leider nummer 2, zijnde iemand bij een landelijk dagblad, hetzelfde deed, waarna de leider van een TV programma meteen sprak van een ‘sensatie’, waarna er een mediarage ontstond. De lezerskudde in dat land kon niet anders dan volgen en haastte zich naar de boekhandel. Een bestseller was geboren. Velen duwden wellicht na lezing hun gemende gevoelens over het boek weg. Ze gingen mogelijk -net als Els- twijfelen aan zichzelf. Want ook dát bewijst het Solomon-Asch-experiment: groepsdruk vervormt ons denken.
Maar, er is tegenwoordig wat aan het verschuiven. In het nieuwe digitale tijdperk zie je dat individualisten terrein winnen. Zij kunnen zich in de virtuele wereld met fakenamen stiekem buiten de kudde begeven en gevaarloos tegen de mening van ‘de leider’ rebelleren. Zo kon het dus gebeuren dat geleidelijk op boekensites het oordeel van de lezers begon af te wijken van de quotes op de kaft. Sommigen vroegen zich daarbij hardop af hoe het nou kon dat de lezers in dat bewuste land dat saaie boek zo hoog hadden beoordeeld. Welnu: betrokkenen handelden social proof.
Overigens: Hans Christian Andersen heeft in 1837 al een sprookje geschreven over het fenomeen “social proof”. Het sprookje heet De Nieuwe Kleren van de Keizer…
Anya Niewierra
Deze column verscheen eerder bij De Perfecte Buren.
kuddegedrag kuddegedrag
Anya Niewierra (Kerkrade, 1964) debuteerde in november 2013 met de thriller Vrij Uitzicht. Deze thriller werd genomineerd voor meerdere prijzen. Haar 2e thriller Het Dossier verscheen in januari 2017 en kwam op de shortlist voor de Hebban Thriller Award. Haar derde thriller Het Bloemenmeisje verscheen in het voorjaar van 2020 bij Luijtingh-Sijthoff en werd genomineerd als Beste Boek 2020 Thriller Nederlandstalig bij Thrillers & More. Haar vierde thriller De Camino werd verkozen tot Winnaar Thrillzone Award 2021 Beste NL Thriller en Winnaar Favoriete Boek 2021 Hebban.
Naast auteur is Anya Niewierra ook Algemeen Directeur van VVV Zuid-Limburg en runt zij samen met haar man de toeristische onderneming De Witte Lelie in Mechelen. Meer info op www.niewierra.com.
Lees hier meer columns van de Moordwijven
