Over samen schrijven, seriemoordenaars en Nulpunt: Jørn Lier Horst & Thomas Enger

Op 18 februari 2020 verscheen Nulpunt, een thriller geschreven door niemand minder dan Jørn Lier Horst en Thomas Enger. Hoe is hun samenwerking ontstaan en wat kunnen we verder van dit duo verwachten? We kregen van A.W. Bruna Uitgevers de gelegenheid een aantal vragen te stellen, waarvoor onze hartelijke dank!

Voor diegenen die jullie wellicht nog niet kennen: wie is Jørn Lier Horst? Wie is Thomas Enger? Hoe zouden jullie elkaar omschrijven?

Jørn:

Thomas Enger is voormalig journalist en schrijver van de internationaal gerenommeerde bestseller-serie rondom Henning Juul. Zijn duistere, ruige toon, gepaard met belangrijke sociale boodschappen en een strak plot, is Engers handelsmerk geworden. Naast het schrijven van fictie voor zowel volwassenen als jongeren componeert Enger ook muziek.

Thomas:

Met zijn bekroonde boeken over William Wisting heeft Jørn Lier Horst zich bij de Scandi-crime schrijverselite weten te voegen. Voordat Horst fulltime ging schrijven, werkte hij bij de politie als hoofd Onderzoek. Daardoor brengt hij een unieke vorm van spanning en realiteit met zich mee.

Jullie hebben allebei zeer succesvolle boeken geschreven. Hoe zijn jullie bij elkaar gekomen? Wiens idee was het om samen te gaan schrijven?

We zijn al tien jaar bevriend. Schrijven heeft ons in veel opzichten samengebracht. We hebben bijvoorbeeld een aantal boeken bij dezelfde uitgeverij in Noorwegen uitgebracht. Met respectievelijk een politieachtergrond en een journalistieke achtergrond hebben we tijdens het schrijfproces van elkaars vakkennis kunnen profiteren.

Wanneer we elkaar zien, bespreken we vaak boeken die we hebben gelezen en waar we van hebben genoten. Het idee om samen iets te gaan doen kwam al ergens in 2012 ter sprake. In de daaropvolgende jaren bespraken we ideeën, plots en personages wanneer we elkaar zagen. Dat gebeurde vaak tijdens literatuurfestivals, zowel in Noorwegen als in het buitenland.

Hoe moeilijk was het om samen een boek te schrijven? Hoe gaat dat in zijn werk? Hebben jullie vergelijkbare schrijfroutines?

Het feit dat je met zijn tweeën schrijft, wil niet zeggen dat je maar de helft hoeft te doen. Integendeel. Het is hard werken, maar voor ons was het een verrassend soepel proces. We hebben eerst de hele verhaallijn uitgestippeld. We bespraken de personages en welke kant we met het verhaal op wilden, van het begin tot het eind. Vervolgens schreven we chronologisch grote stukken, om de beurt, zoals in een estafette. De een schreef dan tot aan een bepaald keerpunt, waarna de ander het las en evalueerde voordat hij het stokje overnam. We zijn echt in veel opzichten elkaars redacteur geweest.

Hoewel onze schrijfstijlen verschillen, spreken we grotendeels dezelfde taal. Als de een vond dat een scène verplaatst of veranderd moest worden, dan was er geen discussie of uitleg nodig, omdat we allebei dezelfde dramaturgische opvattingen hebben.

De grootste uitdaging was tijd vinden om samen tegelijkertijd te werken aan hetzelfde project, aangezien we allebei behoorlijk druk zijn met reizen en aan andere projecten werken.

Van wie kwam het idee voor Nulpunt? Kun je ons meer vertellen over het verhaal en de personages?

Nulpunt is een hogesnelheidsthriller. De hoofdpersonages zijn rechercheur Alexander Blix en celebrityblogger Emma Ramm. Een vermissing brengt hen samen. Sonja Nordstrøm, voormalig koningin van de lange afstanden, komt niet opdagen voor een interview op livetelevisie waarin ze zou vertellen over haar controversiële autobiografie. Als celebrityblogger Emma Ramm later die dag naar Nordstrøms huis gaat, treft ze daar een open voordeur en sporen van een worsteling. Rechercheur Alexander Blix krijgt de leiding over het onderzoek. Algauw duiken op diverse plekken sporen van Nordstrøm op, maar die sporen lijken heel doelbewust geplaatst en blijken deel uit te maken van een veel groter plaatje.

Al snel slaan Blix en Ramm de handen ineen op zoek naar een moordenaar met een voorkeur voor beroemdheden en een uitgesproken smaak voor drama. Hij snakt naar aandacht en heeft de smaak nog maar net te pakken…

Naarmate het ongelukkige duo dichter bij de oplossing komt, wordt hun gemeenschappelijke verleden langzaam maar zeker onthuld. Een verleden waar slechts een van hen van weet, maar dat hen allebei heeft gevormd en hun leven heeft beïnvloed.

Nulpunt was het eerste boek en daar is ook al een vervolg op gekomen (oorspronkelijke titel: Røykteppe). Hebben jullie enig idee hoeveel boeken jullie voor deze serie gaan schrijven? Hebben jullie een aantal in gedachten?

Er moeten op zijn minst drie boeken zijn om het een serie te kunnen noemen, dus momenteel zijn we met het derde deel bezig. Blix en Ramm zijn een goed stel geworden samen. We vinden ze leuk en hebben veel in hun creatie geïnvesteerd. We verklappen waarschijnlijk niet al te veel als we zeggen dat ze boek drie allebei overleven. Of dat dan ook betekent dat er een vierde of misschien zelfs een vijfde boek zal komen, laten we nog even in het midden.

Jullie zijn beiden zowel op eigen bodem als in het buitenland zeer succesvol. Van een aantal van Jørns boeken is zelfs een tv-serie gemaakt. Hebben jullie nog onvervulde dromen op het gebied van schrijven? Wat is jullie ultieme doel (indien van toepassing)?

Daar denken we eigenlijk niet aan tijdens het schrijven. Het bereiken van lezers overal ter wereld en het winnen van prijzen voor ons werk, waarvan zelfs televisie- en filmbewerkingen worden gemaakt, geeft veel voldoening en is een erkenning van ons werk en de verhalen die we vertellen. Het is in vele opzichten een geweldige ervaring om deel van uit te maken.

Onze drijvende kracht, en dat geldt voor alle schrijvers, is de zekerheid dat we ons beste boek nog niet hebben geschreven.

Jørn, jij was hoofdrechercheur bij de Noorse politie. Wat deed je besluiten de overstap naar het schrijven van thrillers te maken? Thomas, voor jou dezelfde vraag: waarom de stap van journalistiek naar het schrijven van thrillers? Is het iets wat jullie altijd al hebben willen doen?

Jørn:

Ik schreef al jaren naast mijn werk als rechercheur moordzaken, maar uiteindelijk was mijn schrijverscarrière zodanig gegroeid dat ik het niet meer met elkaar kon combineren. In september 2013 ging ik weg bij de politie. In vele opzichten heeft het vak mij als persoon gevormd en dat zie je terug in mijn boeken. Dankzij mijn werk als hoofdrechercheur kon ik achter het afzetlint stappen en mijn weg langs de resten en sporen van ernstige misdrijven vinden, en zien wat er na een gewelddadige worsteling achterblijft. Ik had toegang tot ruimtes die voorheen afgesloten waren, waar zich onontdekte geheimen bevonden. Daar neem ik mijn lezers graag mee naartoe.

Tijdens het werken aan dit soort zaken ontmoette ik de slachtoffers van deze misdaden, en soms alleen de vrienden en familie die achterbleven. Aan de andere kant was het ook mijn taak om met de mensen te praten die deze misdaden hadden gepleegd en hen te ondervragen. Door oog in oog te hebben gestaan met de woede, frustratie en spijt van anderen kon ik mijn boeken een authentieke toon geven, een toon die over het algemeen moeilijk te imiteren is.

Thomas:

Ik heb altijd op een of andere manier met verhalen gespeeld. Ik heb geprobeerd korte verhalen te schrijven en me vervolgens tijdens mijn studie en nadat ik begon met werken aan grotere projecten gewaagd. Ik genoot van mijn werk als journalist, maar wilde liever mijn eigen verhalen vertellen. Dat werd echt een droom van me en ik heb heel hard gewerkt om die droom waar te maken.

Lezen jullie zelf veel? Wie is je favoriete auteur en wat is het beste boek dat je ooit hebt gelezen?

Jørn:

Ik heb geen favoriete auteur, maar waarschijnlijk zou ik niet de schrijver zijn geweest die ik ben zonder wijlen Henning Mankell, de Zweedse schrijver. Ik zou waarschijnlijk ook niet dezelfde politieagent zijn geweest. Mijn eerste kennismaking met Mankell was het eerste boek over Kurt Wallander, Moordenaar zonder gezicht, dat in Noorwegen in 1993 uitkwam. Ik heb het gelezen toen ik aan de politieacademie studeerde en bedacht me dat dit het type politieman was dat ik wilde zijn. Een goede, integere rechercheur die bij grote zaken vooropgaat. Zo hebben Mankell/Wallander mijn carrière uitgezet voor de rol die ik vele jaren had, als hoofdrechercheur bij de politie.

Thomas:

O, ik heb door de jaren heen vele favoriete auteurs gehad. Voor mij begon het met Henning Mankell, waardoor ik meer hedendaagse Scandinavische thrillerschrijvers ontdekte, voordat ik de Engelse en Amerikaanse schrijvers begon te verkennen. Als ik er twee zou moeten kiezen, dan zou ik zeggen dat Harlan Coben en John Hart waarschijnlijk mijn favoriete schrijvers allertijden zijn. Geleende Tijd (The Woods) van Harlan Coben is een meesterwerk.

Wat maakt Nulpunt anders dan andere thrillers? Waarom zouden we zeker jullie boek moeten lezen?

We hopen natuurlijk dat Nulpunt een buitengewoon spannend verhaal is.

Dankzij onze achtergrond als respectievelijke journalist en rechercheur zijn we in staan realistische thrillers te schrijven. In de serie rondom Emma Ramm en Alex Blix spelen we aan een ander uiteinde van het genre; het gebied van het misdaadgenre waar criminele meesterbreinen en op wraak beluste seriemoordenaars hun slachteroffers volgens een zorgvuldig plan selecteren. Het is bevrijdend om van het gebruikelijke kader af te kunnen wijken. In dit soort boeken is een van de kenmerkende vereisten dat het onderhoudend moet zijn. In deze leeservaring staat puur escapisme centraal.

Toen we ons in dit literaire landschap begaven, wilden we wel dat het kader nog steeds zo geloofwaardig mogelijk was. We onderzochten echte zaken, en zo werd de basis voor Nulpunt een fascinerende reis door een aantal van de meest zieke menselijke psychen die de wereld ooit heeft gekend.

Seriemoordenaars wekken bij de meesten van ons een macabere fascinatie op. Weinig andere gebeurtenissen wekken onze nieuwsgierigheid zoals deze morbide verhalen over mensen die zich pas levend voelen als ze doden. Velen van ons voelen zich aangetrokken tot wat niet te verklaren valt, en voor de meerderheid van de mensen vormen seriemoordenaars een onverklaarbaar fenomeen: hun gebrek aan empathie, afwezigheid van schuldgevoelens, het idee dat iemand lust en bevrediging kan ervaren door middel van de ontvoering, marteling, verkrachting, verminking en moord, en ja, soms zelfs het eten van het vlees van een ander mens – dit zijn allemaal kenmerken die de meeste mensen onbegrijpelijk vinden. De seriemoordenaar belichaamt, zoals weinig anderen dat doen, datgene wat wij als puur kwaad beschouwen. Gelukkig wordt dit de meesten van ons bespaard en kunnen we het van een veilige afstand ervaren, in de vorm van boeken. Als vorm van vermaak bevatten deze verhalen dus een bepaalde duisternis en een bijzondere kracht die lezers binnenhaalt en hen de werkelijkheid even laat vergeten. Of misschien ook niet. Want in het achterhoofd van de lezer is er de prikkelende wetenschap dat een seriemoordenaar een ogenschijnlijk volstrekt normaal mens kan zijn, zonder enige externe indicatie van het kwaad dat in hen schuilt. Ongeacht het aantal slachtoffers dat ze op hun geweten hebben of de beestachtige aard van hun misdaden, worden ze elke ochtend wakker en volgen hun gebruikelijke routines. Het zijn monsters die verborgen zitten in het alledaagse, moordenaars achter hun winkelwagentjes, mensen die vaak koffietentjes bezoeken en hun hond uitlaten in het park – of zoals in Death Deserved, een persoon die opgaat in de menigte.